Marktupdate week 10: Energiemarkten in een ongekende "Rollercoaster"

De energiemarkt verandert continu, daarom praten wij je bij en blikken wij alvast vooruit op volgende week.

Gas rollercoaster

Terugblik op de afgelopen week

Gas	4 maart	10 maart	Elektriciteit	4 maart	10 maart
TTF Daggas	204.05	135.5	Base april 22	212.55	289.5
TTF April 22	200.65	132.5	Peak call 23	179.00	205.00
TTF call 23	82.55	73.70	Base call 23	152.50	175.5

Zomer en winter spreads tot en met 2025 omgekeerd

De bovenstaande tabel met de prijsontwikkeling week-op-week geeft goed weer wat er gedurende de afgelopen week heeft plaatsgevonden. Vergeleken met vorige week woensdag staan de kortetermijnprijzen (Q2-22 t/m Q1-23 en Jaar 2023) voor gas lager. Maar door de grote onzekerheid die er heerst, leek het of de markten de afgelopen dagen aan een rollercoaster-rit bezig waren.

Ieder nieuws over de ontwikkeling van het conflict in Oekraïne zorgde aan het begin van de week voor grote nervositeit op de markten. Sancties tegen Rusland en uitsluiting van het betalingsverkeer kunnen niet alleen gevolgen gaan hebben voor de gasaanvoer naar Europa. Het land levert namelijk een veelvoud aan grondstoffen. Er heerst angst voor tekorten en daarmee gepaard gaande hoge inflatie. Aandelenkoersen en emissierechten doken omlaag en veel handelsmarkten voor energie en andere grondstoffen lieten juist nieuwe recordprijzen noteren. De prijsvolatiliteit was enorm.

Het plan om vulverplichtingen van de gasvoorraden in te willen stellen, verergerde de situatie op de gasmarkt. Eind vorige week stegen de gasprijzen voor de korte termijn (komende maanden) richting de 200 €ct/m3. En bij de start van deze week stond er in de eerste paniek zelfs even ruim 350 €ct/m3 op het scherm. Gedurende de dag schoten de prijzen fel op en neer, maar zakten wel weer terug. Dinsdag gaf een zelfde prijsbeeld: een hoge start, maar gedurende de dag een dalende lijn. Dit keer veroorzaakt omdat Rusland aangaf sancties te kunnen leggen op de gaslevering via de NordStream 1 pijplijn.
Tot nu toe blijft het bij dreigementen, feitelijk zijn de (Russische) gasstromen vooralsnog intact. Er zijn geen verminderingen in aanvoer waargenomen, ook niet via Oekraïne.
Woensdag was een dag van dalende prijzen. Dit was vooruitlopend op nieuwe gesprekken tussen de strijdende partijen die donderdag gehouden werden. Maar ook winstneming door partijen na het bereiken van de nieuwe prijsrecords kunnen de oorzaak van de forse dalingen zijn. Ook speelt mee dat Europa niet mee heeft gedaan met de ban op importen vanuit de VS. Dit gaf opluchting aan de markt. De leveringen uit Rusland zullen in ieder geval waarschijnlijk niet vanuit Europa gestopt worden.
Gas voor 2^e kwartaal 2022 opende woensdagochtend op 175 €ct/m3, maar aan het einde van de middag was dit gezakt naar circa 145 €ct/m3.
Gas voor levering 3^e kwartaal 2022 tot en met 1^e kwartaal 2023 noteerden woensdag respectievelijk rond de: 135, 125 en 105 €ct/m3. Donderdag zakte gas verder weg tot aan 126 €ct/m3.

Er is momenteel een flink prijsverschil van circa 20-25 cent tussen komende zomer en winter bij gas. Aan het begin van de week wat het verschil tussen zomer en winter nog extremer, namelijk bijna 60 €ct/m3.
Dit wordt veroorzaakt doordat er een voorstel in de maak is om ook op Europees niveau een verplichte vulgraad voor gasvoorraden af te spreken. Er wordt gedacht aan een vulgraad van minimaal 90% per 1 oktober, de start van de ‘gaswinter’. Om vaart te maken moeten landen nu al handelen alsof dit geldig is. In de termijnprijzen werd dit direct zichtbaar in de zogenaamde ‘prijs spreads’ tussen de zomers en de daaropvolgende winters.
Op de vraag wie de enorme kosten hiervan moet gaan dragen is op dit moment nog geen antwoord en daardoor zullen partijen nog geen actie nemen.
Normaal gesproken zijn de zomers goedkoper dan de winters, zodat het invoeden in de voorraden voor de betreffende partijen financieel aantrekkelijk is.
Momenteel zijn deze spreads zelfs tot en met 2025 omgekeerd: vanaf 2023 zijn de zomers zo’n 2 €ct/m3 duurder dan de winters.

De hoge daggasprijs heeft direct invloed op de EPEX spotprijs. Voor dinsdag en woensdag lag de daggasprijs op respectievelijk 250 en 200 €ct/m3 . Ook hier dus nieuwe records. Het zonnige weer zorgde er voor dat overdag de EPEX-prijzen nog tussen de 200-300 €/MWh bleven, maar in de ochtend- en avondpiek van dinsdag liepen de uurprijzen op tot zelfs 700 €/MWh en op woensdag was dat tot 600 €/MWh.
Door het relatief rustige weer volgde de onbalans prijs voor elektriciteit redelijk het EPEX uurpatroon, maar wel met behoorlijke schommelingen. Tennet was in de afgelopen dagen tot driemaal toe (op zondag, dinsdag en woensdag) genoodzaakt om noodvermogen af te roepen om het net goed in balans te houden.

De aandacht ging vooral uit naar de hectiek op korte termijn. De verdere jaren gingen mee omhoog. Na het weekend stegen de verdere jaren (2024 t/m 2026) tussen de 5-10 €ct/m3. Bij elektriciteit is er, net als in de afgelopen weken, nauwelijks termijnhandel mogelijk. Op basis van de prijsbeweging van de Duitse markt is de inschatting dat de verdere jaren eveneens rond de 10 euro/MWh opliepen.
De daling van woensdag is voor de verdere jaren veel minder groot geweest. Daardoor liggen deze handelstermijnen nog wel boven het prijsniveau van een week geleden. Gas ligt nog circa 2 €ct/m3 hoger, en elektriciteit nog circa 5 euro/MWh.

Waarschijnlijk heeft dit ook te maken met de prijsontwikkeling van de EUA-emissierechten. Deze daalden in eerste instantie (met de beurzen mee), vanwege vrees voor langdurige economische gevolgen van de huidige situatie. De EUA’s zakten afgelopen maandag nog hard weg tot zo’n 56 €/ton. Sinds dinsdag is er weer een stijging opgetreden tot ruim 72 €/ton.

Vooruitblik

Voor de korte termijn hebben de weersomstandigheden normaal gesproken een grote invloed op de prijsvorming. Dit wordt momenteel grotendeels overstemd door de spanningen rondom Oekraïne. Een verwachting voor de prijsrichting is daarmee moeilijk te maken.
Het weerbeeld voor de komende week is vrij stabiel. De temperatuur is hoger dan het langjarig gemiddelde. Vandaaruit dus geen extra prijsdruk omhoog. Ook de LNG tankers blijven de Europese havens vinden, want de gasprijzen in Europa zijn ook na de daling van gisteren hoger dan de prijzen in Azië. De komende week staat er bijna dagelijks een in de planning voor de Gate Terminal in Rotterdam.

Het conflict in Oekraïne heeft mogelijk een langdurige impact op de wereld. Daardoor kan de huidige stress in de markten nog langere tijd aanhouden. Het einde van de wilde rit waarin de markten nu zitten, is nog niet in zicht.

De wens om onafhankelijker te worden van Russisch gas, is niet snel ingelost. Wel leidt dit tot een versnelling op verschillende fronten. Zo zet Duitsland nu vaart achter de bouw van een eerste LNG terminal. Deze terminal moet in Brunsbüttel, aan de Elbe komen, dicht bij de Noordzee. De terminal krijgt twee aanlegplaatsen en moet een capaciteit krijgen van 8 miljard m3 gas per jaar. Ook zijn er plannen voor een tweede terminal bij Wilhelmshaven. Maar deze terminals zullen pas rond 2025 operationeel kunnen zijn.

Voor de langere termijn lijkt LNG een belangrijke uitweg te worden om de Russische afhankelijkheid te verminderen. Echter is daar hevige concurrentie met Azië, waar de vraag naar gas toeneemt. De afhankelijkheid van LNG geeft geen uitzicht op een terugkeer naar prijzen van 25 €ct/m3.