Marktupdate week 9: Gaspijs verdubbelt in een week.

De energiemarkt verandert continu, daarom praten wij je bij en blikken wij alvast vooruit op volgende week.

Terugblik op de afgelopen week

Gas	25 febr	4 maart	Elektriciteit	25 febr	25 febr
TTF Daggas	108.00	204.05	Base april 22	212.55	380.69
TTF April 22	110.01	200.65	Peak call 23	179.00	189.55
TTF call 23	65.23	82.55	Base call 23	152.50	170.55

Grote gas- en oliebedrijven trekken zich terug uit Rusland

Wie het (energie)nieuws deze week wilde volgen, kwam ogen en oren te kort. De berichten volgden elkaar in rap tempo op n.a.v. de tragische situatie in Oekraïne. In deze marktvisie benoemen we niet alle (potentiële) sancties. We willen ook niet speculeren over hoe deze crisis verder gaat. Maar we beogen de belangrijkste nieuwsberichten te duiden en te verklaren welk effect ze hebben gehad op het verloop van de energieprijzen.

Terugblik gas, olie en elektra
Na de inval van Rusland in Oekraïne vorige week donderdag schoten de gasprijzen omhoog. Op dat moment was er nog weinig duidelijk over de impact van de oorlog op de aanvoer van gas uit Rusland. Wat bleek: in de afgelopen week zagen we de Russische gasexport toenemen. Niet alleen werden er voor het eerst dit jaar weer westwaartse flows van Polen naar Duitsland gemeten, ook het volume op de transportroute via Oekraïne vloog omhoog van 25 naar 85 miljoen m3 per dag. Dit heeft vooral een economische reden: voor veel West-Europese afnemers is die route momenteel goedkoper dan spotgas uit Noorwegen of LNG. Daarnaast stroomt er volop gas door de NordStream1-pijpleiding, waardoor de aanbodsituatie feitelijk verbeterd is week-op-week. In februari was de Russische export 25% hoger dan in januari.

Door de opeenstapeling van sancties tegen het Russische regime en hun bedrijven nam de nervositeit op de gasmarkt in de loop van de week flink toe. Dat resulteerde woensdagochtend in een enorme prijsstijging van 125 naar 190 €ct/m3 op het april-contract. Donderdag werd zelfs even 194 €ct/m3 aangetikt. Daggas en het april-contract gingen arm in arm op en neer, waarbij de invloed van weer en gasaanvoer nauwelijks terug te vinden was in de prijsvorming. De enorme volatiliteit geeft aan dat de ratio nauwelijks meer aanwezig is en dat impulsen de prijzen alle kanten op trekken.

De prijsbewegingen blijven grotendeels geconcentreerd op de contracten t/m Q1’23, maar de prijzen voor de langere termijn wordt logischerwijs ook flink omhooggeduwd. Het 2023-jaarcontract stond woensdag einde dag ruim 20 €ct/m3 hoger dan een week eerder. De stijging op het 2024-jaarcontract was met 4,30 €ct/m3 weliswaar fors maar een stuk beperkter. Op vrijdag sloot gas op het hoogste punt. Ruim boven de 200 €ct/m3.

De afgekondigde sancties en maatregelen hebben een structureel effect op de Russische energieproductie. O.a. Shell, Equinor en ExxonMobil hebben aangegeven dat ze afstand doen van hun aandeel in Russische projecten, waaronder olie- en LNG-productiefaciliteiten. Shell neemt daarmee ook afscheid van hun aandeel (bijna 10%) in de NordStream2-pijpleiding. Het in Zwitserland gevestigde moederbedrijf van NordStream2 heeft dinsdag alle 106 werknemers ontslagen vanwege betalingsproblemen, aldus een medewerker van het Zwitserse kanton Zug. Het project komt daarmee steeds meer op losse schroeven te staan.

Russische LNG-tankers zijn niet langer welkom in Groot-Brittannië en verschillende handelaren doen geen zaken meer met Gazprom, tenzij het strikt noodzakelijk is. Russische olie wordt met kortingen tot 20 $/vat aangeboden op de markt, maar weinig handelaren lijken hun vingers eraan te willen branden.
Dinsdag werd bekend dat de lidstaten van het Internationaal Energie Agentschap (IEA) 60 miljoen vaten olie uit hun strategische voorraden halen om de krapte op de oliemarkt te verlichten. Olieproducerende landen binnen het IEA zijn landen als Canada, Mexico, Noorwegen en de VS. De markt was niet onder de indruk van dit gebaar, want de prijzen liepen in rap tempo op tot 116 $/vat op donderdagochtend. Eind vorige week stond de olieprijs nog onder 95 $/vat.

Om met luchtiger nieuws te beginnen voor elektriciteit: de onbalansprijzen hebben zich betrekkelijk rustig gehouden in de afgelopen week. De weersomstandigheden zijn gekalmeerd en Tennet zag zich slechts één keer genoodzaakt om noodvermogen af te roepen. De productie uit zon was goed te voorspellen en de productie uit wind fluctueerde veel minder dan een week eerder.
Voor de EPEX-prijzen zagen we wel gelijk de invloed van de hoge grondstofprijzen (en afgenomen windproductie). De gemiddelde dagprijs was 150 €/MWh in de week van 18 t/m 24 februari en liep in afgelopen week op naar ruim 240 €/MWh. Deze donderdag noteerden we een dagprijs van 330,9 €/MWh, een niveau dat we sinds de tweede helft van december niet meer gezien hadden.

De ontwikkelingen op de andere markten zorgden ook bij elektriciteit voor ongekende prijsstijgingen van meer dan honderd euro week-op-week op de kortetermijncontracten. Door de hoge prijzen begaven minder handelaren zich op de markt, waardoor de liquiditeit nog verder opdroogde dan sinds eind vorig jaar al het geval was. Er zat echter een voorzichtige rem op de stijgende lijn aangezien de emissierechtenprijs kelderde van 90 naar 65 €/ton.

De enige markt die een knik naar beneden maakte was de EUA-markt. In het huidige geopolitieke klimaat kozen veel speculanten ervoor om hun ‘long’-posities te verkopen. Vorige week woensdag stond er nog een prijs van 95 €/ton op de borden, maar dat zakte deze woensdag zelfs even weg tot 56 €/ton. Het herstel zette daarna wel weer in naar 65 €/ton.
Rusland produceert niet alleen veel olie en gas, maar ook veel steenkool. Zorgen om de aanlevering hiervan brachten de prijs het richtinggevende 2023-contract in rap tempo van 125 $/ton op vrijdag naar 288 $/ton op woensdag.

Vooruitblik

Zolang de acties van Rusland en de reacties van andere landen voortduren, lijkt er geen einde in zicht voor de prijsvolatiliteit op de gasmarkten en termijnmarkten voor elektriciteit. Op de korte termijn zijn er gelukkig wel zaken die we (redelijk) zeker weten: er blijft LNG onze kant op komen zolang Europa de LNG prijs zet. Afgelopen handelsdag sloot LNG in Azie op ca 1,50 ct/m3 voor de tijdvakken t/m Q1 2023. De weersverwachtingen geven geen aanleiding voor een koud einde van de winter. De Gate-terminal verwacht de komende twee weken zeven LNG-tankers. Ook in Groot-Brittannië en Frankrijk ziet het ernaar uit dat de LNG-import in lijn ligt met de afgelopen twee maanden. De temperaturen liggen tot eind volgende week iets onder het langjarig gemiddelde. Er is sprake van rustig, zonnig winterweer met kans op een beetje nachtvorst.

Volgende week neemt de windkracht licht toe, wat mogelijk een beetje lucht geeft aan de EPEX-prijzen. Voor dit weekend verwacht de markt een gemiddelde dagprijs rond 300 €/MWh en in de dagen daarna rond 320 €/MWh. De ontwikkeling van de daggasprijs is vooral afhankelijk van het sentiment in de bredere gasmarkt. Zo lang de korte termijncontracten op het huidige, hoge niveau blijven staan, is er ook weinig ruimte omlaag mogelijk voor daggas.

De roep om het aandeel van Russische grondstoffen in de Europese energiemix af te bouwen, wordt steeds luider. Er is alleen niet zo 1, 2, 3 een manier om (bijvoorbeeld) miljarden kubieke meters gas ergens anders vandaan te halen. De LNG-fabrieken draaien op volle toeren en de meeste flexibele schepen hebben de afgelopen maanden al koers gezet naar Europa. Op de pijpleidingen is ook weinig extra import mogelijk. De Noordzeevelden produceren wat ze kunnen en Noorwegen heeft recent de export al verhoogd. Op de routes vanuit Algerije (naar Italië) en Azerbeidzjan (naar Turkije-Griekenland-Italië) wordt nog gekeken wat er mogelijk is.

Duitsland werkt aan de bouw van twee LNG-terminals (oplevering in 2025 of later) en verschillende landen heroverwegen het afscheid van kern- en kolencentrales om de afhankelijkheid van Russisch gas in te perken. Daarnaast probeert Duitsland een krappe 2022-gaswinter te voorkomen door versneld met een wetsvoorstel te komen voor het verplicht vullen van de Duitse gasvoorraden. In het voorstel wordt een vulgraad van 80% beoogd op 1 oktober en 90% op 1 december. Gazprom heeft 35% (oftewel 9,2 miljard m3) van de Duitse voorraadcapaciteit in handen, dus dit levert een interessante dynamiek op. Ook Italië werkt aan een dergelijk voorstel. In Nederland zijn er nog geen concrete plannen voor een verplichte vulgraad.

Een oplossing zou kunnen zijn om Groningen weer tijdelijk te openen, maar dit ligt politiek zeer gevoelig.