Dachten we klaar te zijn met milieudiscussies, komt er ineens een nieuwe discussie aan. De stikstofdiscussie. Enkele bouwprojecten zijn stilgelegd en de veestapel wordt wellicht kleiner om de stikstofuitstoot te verminderen. Maar wat is stikstof precies?
Dat stikstof schadelijk is voor het milieu is de afgelopen weken wel uit het nieuws gebleken. Maar hoe schadelijk is stikstof nu daadwerkelijk? Om je daar beter beeld van te geven beantwoorden we de volgende vragen:
Wat is stikstof?
Stikstof is een stof die van nature aanwezig is in de lucht, deze stof is geur- en kleurloos. 80 procent van de lucht die wij inademen bestaat uit stikstof. De andere 20 procent is zuurstof en waterstof en een beetje koolstofdioxide. Ons lichaam zet stikstof en waterstof om in stikstofdioxide en ammoniak, ook wel bekend als reactief stikstof.
Stikstof is heel belangrijk om te kunnen leven op deze aarde. Voor mens en dier is het een belangrijke energiebron en bouwstof voor het lichaam. Reactief stikstof ontstaat langzaam en op een natuurlijke manier door bodembacteriën die samen met plantenwortels stikstof vastleggen in de bodem. Ook onweer zorgt voor reactief stikstof.
Lees ook: Wat houdt CO2 (koolstofdioxide) uitstoot eigelijk in?
Wanneer is stikstof dan schadelijk?
Stikstof zelf is niet de stof die schadelijk is, dat is stikstofdioxide, maar alleen op het moment dat er te veel van is. Sinds het midden van de vorige eeuw heeft de mensheid ervoor gezorgd dat er een verdubbeling heeft plaatsgevonden van de hoeveelheid reactief stikstof in het milieu. Stikstofdioxiden worden uitgestoten door diesel auto’s en fabrieken, ammoniak wordt uitgestoten door de verdamping van mest van de landbouw. Het voordeel van ammoniak in de landbouw is dat het de groei stimuleert, waardoor er meer opbrengsten zijn.
In natuurgebieden gebeurd precies hetzelfde op het moment dat reactief stikstof hier terecht komt, de groei wordt gestimuleerd. Echter wordt de vruchtbaarheid van de bodem aangetast waardoor de biodiversiteit zal verschalen. De grond zal minder voedsel bevatten en alleen planten die hiermee om kunnen gaan zullen er blijven groeien. Dit is te zien op grasvelden waar minder bloemen groeien, er zijn minder vlinders en in de bossen is er meer ondergroei van planten.
Ammoniak zorgt naast minder voedsel in de bodem er ook voor dat de bodem verzuurd raakt. De plantenwortels nemen ammonium op en zullen daardoor waterstofmoleculen afstaan die er op hun beurt weer voor zorgen dat stoffen die belangrijk zijn voor planten en dieren zoals calciummagnesium en kalium oplossen en vervolgens wegspoelen. De planten en dieren zijn hier niet bestand tegen, waardoor ze zullen verdwijnen. Dat is toch niet wat we willen?
Wat zijn de voornaamste bronnen van reactief stikstof?
35 procent van het reactieve stikstof in Nederland is afkomstig uit het buitenland. Als we dit weg zouden halen, zorgt de landbouw voor ongeveer 70 procent van de uitstoot. Om te zorgen dat gewassen kunnen groeien en wij eten op ons bord hebben, moeten boeren de grond bemesten. Dit doen zij door de uitwerpselen van koeien, varkens en kippen te gebruiken als mest. Deze mest verdampt voor een deel als ammoniak, dit gaat de lucht in en komt vervolgens als neerslag weer naar beneden. Rundervee zorgt voor 47% van het aandeel, varkens voor 14% en pluimvee voor 8%.
Nederland produceert relatief gezien veel stikstof, dit komt omdat wij een klein landje zijn waar veel activiteiten gebeuren. Wij hebben veel landbouw, industrie en verkeer. Andere landen die veel uitstoten zijn Bretagne, Denemarken, de Italiaanse Povlakte, China en het noorden van India.
Aan het einde van de jaren tachtig is de stikstof uitstoot in Nederland sterk afgenomen. Het stikstofbeleid dat werd succesvol gevoerd, maar sinds het melkquota is afgeschaft is het weer wat toegenomen en dat merkten we meteen. Melkveehouderijen konden nu uitbreiden met de gevolgen van dien.
Waarom is de Raad van State nu ineens zo streng?
Er bestaat geen norm voor het maximale stikstof dat aanwezig mag zijn voor het schade aanbrengt, dat maakt het best lastig. Om het toch een beetje te kunnen handhaven hanteert de overheid het Programma Aanpak Stikstof (PAS) sinds enkele jaren. De Raad van State vindt echter dat dit niet werkt en het geen bescherming van de natuurgebieden garandeert. De hoogste bestuursrechter heeft bepaald dat de zure regen niet mag toenemen. Het College zei, laat maar zien dat stikstof gereduceerd kan worden voor er een akkoord komt op een beleid dat ruimte teruggeeft aan economische ontwikkelingen.
Is de schade door stikstof te herstellen?
Tijdelijke maatregelen kan je zeker nemen. Denk hierbij aan het verwijderen van de stikstofrijke bovenste bodemlaag van heides om te zorgen dat hier geen gras op komt te groeien. Ook is het mogelijk om het grondwater te verhogen. Daardoor zal stikstof lokaal minder bijdragen aan verzuring. Maarja dit lost de oorzaak van het probleem natuurlijk niet op.
De oorzaak pak je aan door te zorgen dat de uitstoot wordt beperkt. De landbouw staat op nummer één als grooste producent van ammoniak. Dit pak je niet aan door de veestapel te verminderen, maar door het gebruik van kunstmest te beperken en minder krachtvoer uit het buitenland te halen. Door soja te halen uit Brazilië, wordt stikstof geïmporteerd. We kunnen fossiele brandstoffen beter vervangen voor duurzame energie.
Is stikstof schadelijk voor de menselijke gezondheid?
Stikstof is niet heel goed voor het menselijk lichaam en kan de kans op long- en luchtwegaandoeningen aanzienlijk vergroten. Daarnaast worden mensen ook gevoeliger voor allergieën. Stikstofdioxide blijkt uit onderzoeken weinig nadelige effecten te hebben, het is vooral ammoniak die kan zorgen voor irritaties aan de ogen en luchtwegen. Met de hoeveelheid die er momenteel in de lucht zit, hoeft niemand zich momenteel zorgen te maken volgens de gezondheidsraad.
Nitraat, een reactieve stikstof, zorgt voor een overmatige algengroei in het water. De zuiveringsinstallaties in Nederland zijn echter zo goed, dat wij hier ons geen zorgen over hoeven te maken als wij water uit de kraan drinken.
Tot slot: de boeren protesten
De grootste schuld wordt op dit moment neergelegd bij de boeren. Zo is er al in Den Haag een protest geweest waar boeren met hun tractor heen gingen. Het blijkt weinig zoden aan de dijk te hebben gezegd, want het plan voor een tweede staking ligt ook al klaar. Eind oktober gaan de boeren het vliegverkeer platleggen op Schiphol, om zo eigenhandig het stikstofprobleem op te lossen. Hoe dit verder zal verlopen weet niemand, maar wij houden je op de hoogte.
