Marktupdate week 19: Gas omhoog door "force majeure" netbeheerder Oekraïne.

De energiemarkt verandert continu, daarom praten wij je bij en blikken wij alvast vooruit op volgende week.

Terugblik op de afgelopen week

Gas	4 mei	12 mei	Elektriciteit	4 mei	12 mei
TTF Daggas	100.20	91.50	Base jun 22	217.30	212.00
TTF Jun 22	105.00	106.70	Peak call 23	234.00	233.50
TTF call 23	82.00	83.66	Base call 23	194.00	193.54

“Force Majeure” laat gasmarkt schrikken.

De handelsweek werd maandag afgetrapt met flinke prijsdalingen ten opzichte van vorige week. Het warme weer, de flinke windproductie en de overvloed aan LNG-leveringen zorgden voor enige ontspanning in de markt. Met name de daggasprijs daalde in rap tempo van 100 naar 85 €ct/m3. In Engeland zakte de daggasprijs zelfs weg tot 15 €ct/m3. In Engeland komen zoveel LNG schepen aan dat de leidingen naar de rest van Europa niet groot genoeg zijn om het gas naar Europa te brengen. Hierdoor staat er een groot prijsverschil tussen gasprijzen op de korte termijn op de TTF en op de UK markt.

Dinsdagmiddag schoten de prijzen omhoog toen de Oekraïense netbeheerder GTSOU per woensdag 11 mei force majeure afkondigde voor het Sokhranivka-grenspunt. Wat zoveel betekent als wij voeren geen gas meer door zolang er mee geknoeid wordt. Volgens de netbeheerder wordt door Russische troepen gerommeld met de infrastructuur en wordt er zelfs illegaal gas afgetapt. Door het uitroepen van force majeure viel er per woensdag ca. 30 miljoen m3/dag aan Russische gasdoorvoer via Oekraïne weg.
GTSOU en GazProm discussieerden via hun officiële kanalen of deze doorvoer opgevangen kon worden door het andere grenspunt. Het leek er woensdagochtend op dat een deel van de stilgevallen export was overgenomen door het 600 kilometer verderop gelegen Sudzha-grenspunt. Daarop reageerden de gasprijzen direct met een knik omlaag naar niveaus die we ook maandag en dinsdag zagen. Op donderdag stegen de prijzen echter weer nadat de Russische gasexport terugviel naar het niveau van begin maart. Ook kondigde Rusland sancties aan tegen GazProm-dochters die nu onder gezag staan van de Duitse energietoezichthouder. Het is nog onduidelijk wat de sancties precies behelzen. Er zijn berichten dat GazProm Germania geen gas meer ontvangt uit Rusland en dat het wellicht moeilijker wordt voor de GazProm-dochters om Russische LNG-leveringen te contracteren.

Het blijft een hele bijzondere situatie waarin we ons nu in bevinden. Beide partijen willen eigenlijk stoppen met de afhankelijkheid van elkaar, alleen beide partijen kunnen niet stoppen met de samenwerking. Rusland heeft het geld nodig en Europa het gas. Maar het is een onhoudbare situatie. Het westen geeft wapens aan Oekraine, maar betaalt Rusland honderden miljarden per jaar met het afnemen van gas, waardoor ze in feite de oorlog voor Rusland voor een gedeelte althans financiert. Deze rare situatie is onhoudbaar en de vraag is wie er als eerste mee stopt en wanneer.

Week-op-week staan de korte termijnprijzen op hetzelfde niveaus als op 4 Mei maar de lange termijn prijzen zijn gestaag aan het dalen. De grootste dalingen zitten op de resterende zomercontracten en op de jaarcontracten voor 2025 en 2026. Er is meer vertrouwen in de markt dat de afhankelijkheid van Russisch gas over een aantal jaar dusdanig is afgebouwd dat de kans op extreme krapte kleiner is dan nu. Gasunie maakte bekend dat er in augustus een tweede drijvende LNG-verwerkingsfabriek geplaatst wordt in de Eemshaven. Gasunie geeft aan dat de interesse uit de markt ‘overweldigend’ is. Deze zogenaamde floating storage regasification unit (FSRU) heeft een jaarlijkse capaciteit van 4 miljard m3, net als de FSRU die eerder al gehuurd werd van de Belgische rederij Exmar.

De markt is duidelijk aan het voorsorteren op een leven zonder russisch gas.

In het verloop van de EPEX-prijzen waren de weersomstandigheden duidelijk terug te zien. Vanaf zondag liet de zon zich steeds vaker zien en vanaf dinsdag deed ook de wind flink mee. De gemiddelde dagprijs werd daardoor vanaf dinsdag onder de 200 €/MWh geduwd en ’s middags bleven de uurprijzen maar net boven nul. Op energieopwek.nl is te zien dat er woensdagmiddag op een gegeven moment 15 GW aan zon en wind actief was. De onbalansprijzen zakten op dit moment ook flink weg, zelfs tot lager dan -100 €/MWh. Er is sinds vorige week drie keer noodvermogen afgeroepen door Tennet: twee keer op 5 mei en één keer op 6 mei. In alle gevallen was de situatie binnen het uur weer voldoende gestabiliseerd zodat Tennet de noodvermogenafroep weer introk.

De termijnprijzen voor elektriciteit worden voornamelijk gevormd door de gas-, kolen- en de emissierechtenprijzen. Zoals gezegd daalden de gasprijzen deze week over het algemeen, en ook bij EUA’s zagen we dat beeld. Vrijdag sloot het EUA-contract voor december’22 nog op 91,5 €/ton, maar woensdag kelderde dit vrij abrupt naar 82 €/ton. Later op de dag herstelde de prijs zich weer, om uiteindelijk af te sluiten rond 88 €/ton. Een vergelijking tussen de elektraprijzen van deze woensdagmiddag en vorige week woensdagmiddag laat zien dat de contracten tot en met komende winter 5 tot 10% gedaald zijn. De jaarcontracten voor 2023 en 2024 staan ruim 3% lager. In de prijzen voor de verdere jaren zit nauwelijks beweging omdat daar nauwelijks in gehandeld wordt. De kolenprijzen bleven wel hoog staan. Er is met name sinds de oorlog in Oekraïne grote onzekerheid in de markt, maar er is een (behoorlijk stevige) bandbreedte waarin het richtinggevende 2023-contract verhandeld wordt: tussen 200 en 250 $/ton.

Vooruitblik

Volgende week wordt het warm. Op diverse plekken in het land wordt volgende week de 25 graden aangetikt. Dit gaat gepaard met flink veel zonneschijn, maar ook relatief weinig wind. Voor het weekend wordt een gemiddelde EPEX-prijs van ca. 140 €/MWh verwacht en voor de werkdagen daarna ca. 185 €/MWh. Ervan uitgaande dat de prijzen in de ochtendpiek en vanaf einde middag zo rond 230-260 €/MWh liggen, betekent dit voor de vroege ochtend en overdag prijzen rond 50, resp 120 €/MWh.

Werkzaamheden bij de Gate-terminal beperken de de capaciteit om gas op te slaan tot vrijdag met 30 miljoen m3/dag. Daarna kan de terminal weer op volle kracht verder. In de komende week worden twee geladen LNG-tankers verwacht. Ook het onderhoud aan Noorse gasvelden is beperkt, waardoor er weer volop in de gasvoorraden geïnjecteerd kan worden. De data op agsi.eu liet woensdagmiddag zien dat de Nederlandse voorraden inmiddels voor 30% gevuld zijn, ruim 3 procent meer dan een week geleden. De daggasprijs en de prijzen voor de tijdvakken tot en met 3^e kwartaal 2022 moeten op basis van fundamentele factoren omlaag. Maar de emotie in de markt is nog groot, de prijzen reageren direct op de Russische gasflow. Donderdagochtend zagen we een prijsstijging van ruim 10 €ct/m3 toen de flows afnamen. De prijzen voor de lange termijn volgen die op de korte termijn; de structurele stijging van de afgelopen maand lijkt een beetje voorbij: de markt realiseert zich wellicht dat ze zich voor deze tijdvakken te veel door emotie heeft laten meeslepen.

Het is op dit moment bijzonder lastig om een lange termijn visie te hebben, alles staat of valt met of de leveringen uit Rusland doorgang blijven vinden. Blijft dit door gaan dan zouden de gasprijzen rationeel op dit moment met zo`n 30% moeten zakken. Mocht 1 van beide partijen stoppen met, dan wel het afnemen, dan wel het leveren van Russisch gas dan is de grote vraag hoe hard en hoe lang de prijzen zullen stijgen. Niemand die het weet. De markt blijft extreem onzeker.